Jak i kiedy wpływ historii może stać się namacalny? Na jakich intencjach i polityzacjach wizerunku opierają się sposoby radzenia sobie z przeszłością?

Na pytania te próbuje odpowiedzieć wystawa w której biorą udział Klub Zwei (Simone Bader & Jo Schmeiser) Grzegorz Klaman Zdena Kolečková Anna Konik Anna Kowalska Martin Krenn Susanne Kriemann Hans-Werner Kroesinger Robert Kuśmirowski Pia Lanzinger Lisl Ponger Joachim Seinfeld Tim Sharp Michaela Thelenová Maciej Toporowicz Arye Wachsmuth Peter Weibel Piotr Uklański i Artur Żmijewski

„Tektonika Historii” jest podlegającą modyfikacjom wędrowną wystawą, zainicjowaną i zrealizowaną przez Andreę Domesle i Martina Krenna, która w Instytucie Sztuki Wyspa powstaje we współpracy z Anetą Szyłak. Wystawa stara się przedstawić historyczne ślady lat 30. i 40. XX wieku i skłonić do krytycznej refleksji nad okresem nazizmu. Obraz przeszłości podlega zniekształceniu pod wpływem czasu oraz indywidualnych wizji historii. Wystawa pokazuje, jak fotografia i film - oscylujące między konstrukcją a przedstawieniem historii - są w stanie doprowadzić do odnalezienia w niej prawdy. Pozwalają także formować wyobrażenie historii, nie zawsze zgodne z jej powszechną wizją.

„Tektonika Historii” pokazuje dzieła sztuki współczesnej – fotografie, film, video. Powtarzając za Aleidą i Janem Assmannami, dokumentalna fotografia i film stanowią rolę magazynu naszej pamięci kulturowej. Od lat 30. XX wieku obserwuje się wzrost popularności filmu i fotografii ze względu na osiągnięcia technologiczne, które pozwoliły na praktyczne ich wykorzystanie. Wizerunek historii w pamięci tych, którzy urodzili się za późno aby jej doświadczyć, oparty jest tylko na iluzorycznie autentycznych źródłach. Iluzorycznie autentycznych, gdyż znajdujących się pod znacznym wpływem autora, a więc pozbawionych obiektywizmu. Nierzadko „dowodem wizualnym” historii w książkach szkolnych, programach telewizyjnych, muzeach historycznych, czy magazynach stają się zdjęcia propagandowe, wykonane przez oprawców, bez podania ich pochodzenia, a także bez podjęcia potrzebnej dyskusji nad ich źródłem.

W opozycji do bezkrytycznego przyjmowania historii została podjęta próba zrozumienia oryginalnych dokumentów, jako narzędzi umożliwiających konstruowania przeszłości. W tym celu artyści odwołują się z jednej strony do historycznej faktografii a z drugiej do mediów takich jak fotografia, video, filmy oraz sposobów komunikowania specyficznych dla każdego z nich. Takie podejście może być oparte albo na historycznych dokumentach, albo na oryginalnych miejscach, które odwiedzamy i gdzie punkt widzenia komunikowany przez różne media podlega analizie. Mechanizmy kontroli i punkty widzenia oryginalnych dokumentów stają się widoczne. Konfrontując je z innym znaczeniem w ramach tego samego medium, artyści rozciągają i regulują pamięć kultury. „Tektonika Historii” stara się wskazać przy jak można ten cel osiągnąć przy użyciu różnych narzędzi, metod i stylistyk.

Wystawa patrzy na historię z innego punktu widzenia, co ma na celu skłonić do myślenia o nazistowskiej propagandzie w jej złożonym wymiarze: zwrócić uwagę na ślady owej propagandy w dzisiejszych czasach, na przykład w filmach, telewizji, a nawet w działaniach niektórych partii politycznych. „Tektonika Historii” nie tylko mówi o mechanizmach kontroli ale zwraca uwagę na subiektywizm historycznych dokumentów. Ma także na celu sprowokować krytyczne rozumienie dzisiejszych relacji socjopolitycznych jako wpływu historii na współczesność.

Instytut Sztuki Wyspa zainteresowany jest zagadnieniami pamięci, historii i ich medializacją, co znalazło wyraz w wystawach „Strażnicy Doków” czy „Patriotyzm Jutra”. Z tego też względu gości wystawę „Tektonika Historii”, która została po raz pierwszy pokazana w Forum Stadtpark Graz, skupiając się głównie na historii Niemiec i Austrii. Zaplanowana jako wystawa objazdowa, nabiera nowego znaczenia w każdym z poszczególnych miejsc prezentowania. Miejsce i jego historia narzuca wystawie w naturalny sposób swoją specyfikę, zmusza do rozpatrzenia lokalnego i regionalnego punktu widzenia. Współpraca z polską kuratorką wpłynęła na ostateczny kształt wystawy i listę artystów. Następna stacja wystawy w Berlinie zyska kolejny lokalny wymiar. Jej kolejne edycje udokumentuje wspólna książka, która stanowić będzie summę lokalnych sposobów patrzenia na to ważne kulturowe zagadnienie jakim jest obrazowanie historii oraz wpływ mediów na jej interpretację.

Wystawie towarzyszą dyskusja panelowa i wykład.

17 marzec – g. 19.00 wernisaż. Wejście po wpisaniu się na listę gości poprzez wysłanie maila na niniejszy adres lub za okazaniem drukowanego zaproszenia.

24 marzec g. 13.00 - panel dyskusyjny zorganizowany przez Naukowe Koło Filozoficzno-Artystyczne przy wsparciu Uniwersytetu Gdańskiego w tym Instytutu Filozofii i Socjologii i Dziennikarstwa. W dyskusji udział wezmą: prof. dr hab. A. Zeidler-Janiszewska, prof. dr hab. A. Pawliszyn, dr G. Gajewska, prof. dr hab. T. Szkudlarek, dr hab. Michel. H Kowalewicz. Koncepcja i koordynacja panelu dyskusyjnego: Piotr Kozak, Marek Pokropski

„Tektonika historii” jest konferencją naukową towarzyszącą wystawie organizowanej przy IS Wyspa pod tym samym tytułem. Ma ona na celu podniesienie dyskusji wokół sposobów przedstawiania historii, jej miejsca w przestrzeni dyskursu publicznego, oraz obecności w kulturze współczesnej – reklamie, filmie, literaturze.

Możliwość zachowania w pamięci doświadczeń sprawia, że człowiek jest istotą historyczną. Proces życia i budowania własnej tożsamości staje się nieustanną interpretacją tego, co przeszłe. Tym samym krytyczny namysł nad historią i jej miejscem w przestrzeni publicznej ma prowadzić do refleksji nad ludzką świadomością w ogóle, która przejawia się jako swoista świadomość historyczna. Różnorodność form wyrażania pamięci społecznej sprawia, że mnożą się konteksty, w ramach których sama historyczność funkcjonuje – począwszy od wykorzystywania jej ku celom politycznym, po obecność w sztuce, a zwłaszcza w szeroko pojętej sztuce masowej.

Pamięć zbiorowa, w wyniku tragicznych wydarzeń XX wieku, wyznaczona jest zwłaszcza przez traumatyczne doświadczenie okresu II Wojny Światowej i holocaustu. Tym samym, konieczna staje się odpowiedź na pytanie o miejsce tego doświadczenia w kulturze współczesnej, zwłaszcza w kulturze krajów niemieckojęzycznych oraz dotkniętych przez totalitaryzmy. Odpowiedź wiąże się jednocześnie z poruszeniem problemu manipulacji, instrumentalizacji i symulacji. Ostatecznie, krytyka współczesnej świadomości historycznej może więc przejawiać się jako krytyka kultury współczesnej w ogóle.

W kwietniu odbędzie się wykład Hansa-Wernera Kroesinger, wybitnego niemieckiego reżysera, poświęcony jego spektaklowi o procesie Eichmanna.

Koordynatorzy projektu „Tektonika Historii": Aleksandra Grzonkowska, Zuzanna Malicka, Roma Piotrowska, Maks Bochenek.